Powiat radomski – wykaz obiektów

Gmina Gózd – powiat radomski

Gózd

• data powstania: 1984-1991
• status zabytku: nie
• ul. Kościelna 9, Gózd

Kościół w Gozdzie powstał po wydzieleniu parafii z Kuczki. Początkowo działał tu jedynie samodzielny wikariat.

Kościół z czerwonej cegły wybudowano w latach 1984-1991 według projektu Wojciecha Chmielewskiego, Piotra Sikory i Jana Chmielewskiego. Przykryty jest wielopłaszczyznowym dachem blaszanym.

Kuczki Kolonia

• data powstania: 1900 r.
• status zabytku: nie

Na cmentarzu znajdują się nagrobki z początku wieku. Utworzono także zbiorową mogiłę żołnierzy, którzy polegli w czasie walk we wrześniu 1939 r.

• data powstania: 1. poł. XX w.
• status zabytku: tak
• Kuczki-Kolonia 20

Początkowo w Kuczkach istniała prywatna kaplica. W 1899 r. powstał punkt duszpasterski, potem erygowano parafię.

Kościół zbudowano w latach 1930-35 według projektu Tomasza Dziekońskiego. Wykonany z czerwonej cegły, posiada jedną nawę, transept, zaokrąglane prezbiterium. Utrzymany w stylu neobarokowym.

We wnętrzu bogate, współczesne polichromie.

Miasto i gmina Iłża – powiat radomski

Iłża

• data powstania: XV w.
• status zabytku: tak
• ul. Inki 2

Zespół kościoła parafialnego w Iłży składa się z zachowanych murów obronnych, dwóch bram, dzwonnicy, budynków mieszkalnych oraz świątyni z kaplicą Szyszkowskich.

Iłża była własnością biskupów krakowskich. Parafia została erygowana w 1. poł. XIV w. Kościół był wielokrotnie niszczony i przebudowywany. Zachowały się w nim elementy gotyckie, renesansowe i barokowe. W XVII w. dobudowano manierystyczną kaplicę pw. Św. Krzyża.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia należą ołtarz główny z 1629 r. oraz stiukowe dekoracje.

• data powstania: XV w.
• status zabytku: tak
• ul. Błazińska 1

Niewielki kościół pw. Św. Ducha istniał już w XV w. Murowany, przykryty gontowym dachem z wieżyczką. Wokół kościoła zachowały się nieliczne nagrobki, z dawnego cmentarza.

Obok budynek dawnego szpitala, czyli przytułku dla ubogich prowadzonego przez księży. Dziś w pochodzącym z XVIII w. obiekcie mieści się Muzeum Regionalne w Iłży.

• data powstania: XVI w.
• status zabytku: tak
• Iłża

Cmentarz zlokalizowany w północno-zachodniej części miejscowości, na wzgórzu. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z XVIII w. W nowszej części cmentarza – kwatera żołnierzy poległych w czasie bitwy o Iłżę we wrześniu 1939 r.

• data powstania: 1820 w.
• status zabytku: tak
• ul. Staromiejska 50, Iłża

Kościół pw. Matki Boskiej Śnieżnej powstał w XIX w. Umiejscowiony jest na wzgórzu, w południowo-wschodniej części miasta. Wokół świątyni znajduje się czynny cmentarz z kamiennymi nagrobkami z pocz. XX w.

• data powstania: 1. poł. XIX w.
• status zabytku: tak
• Kotlarka

Niewielka kaplica cmentarna powstała w XIX w. Murowana, przykryta dwuspadowym dachem.

• data powstania: 1837 r.
• status zabytku: tak
• ul. Staromiejska/Kampanii Wrześniowej

Założenie cmentarza żydowskiego w Iłży wiązało się z intensyfikacją osadnictwa żydowskiego w mieście. Nekropolię umiejscowiono poza murami miejskimi, na północny-wschód o centrum, na niewielkim wzniesieniu.

W XXI w. powstała nowa brama, przy której umieszczono tablicę pamiątkową.

Krzyżanowice

• data powstania: 1936 r.
• status zabytku: tak
• Krzyżanowice

Pierwszy kościół powstał w Krzyżanowicach w XV w. Modrzewiowa świątynia spłonęła w 1936 r. Wtedy też rozpoczęto budowę kościoła murowanego. Projekt wykonali Alfons Pinno i Stanisław Jędrzejewski. Budowę ukończono w 1938 r.

• data powstania: pocz. XIX w.
• status zabytku: tak
• Krzyżanowice

Cmentarz w Krzyżanowicach zlokalizowany jest przy drodze krajowej nr 9, na północ od zabudowań dworskich.

Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z XIX w.

Piotrowe Pole

• data powstania: XXI w.
• status zabytku: nie
• Puszcza Iłżecka

Leśna Droga Krzyżowa prowadzi od miejsc pamięci ukrytych w iłżeckich lasach.

Gmina Jastrzębia – powiat radomski

Goryń

• data powstania: 1. poł. XIX w.
• status zabytku: tak
• Goryń 16

Historia wsi Goryń sięga XII w. W XV w. istniał tu drewniany kościół. W latach 1840-60 wzniesiono świątynię murowaną z fundacji Andrzeja Deskura. Od frontu posiada wieżę. Wewnątrz jest jednonawowa.

Po przeciwnej stronie drogi stoi budynek plebanii z pocz. XX w.

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Goryń

Cmentarz znajduje się na północ od zabudowań. Zachowały się na nim kamienne nagrobki z pocz. XX w. W czasie II wojny światowej powstała zbiorowa mogiła 700 jeńców radzieckich, zamordowanych na terenie istniejącego tu poligonu Wehrmachtu.

Jastrzębia

• data powstania: XX w.
• status zabytku: nie
• Jastrzębia 63

Pierwsze Msze Święte były odprawiane w Jastrzębi w budynku remizy strażackiej w okresie międzywojennym. Z czasem drewniany budynek przebudowano do celów sakralnych.

Współczesny kościół wybudowano w latach 1985-1990 według projektu Bolesława Sobola, Tadeusza Derlatki i Wiktora Owczarka.

• data powstania: 1892 r.
• status zabytku
• Jastrzębia

Kapliczka znajduje się nad rzeczką Jastrzębianką, przy głównej drodze prowadzącej z Radomia do Jastrzębi.

Murowana z cegły, przykryta dwuspadowym dachem. Od frontu krata. W wnętrzu dwie rzeźby.

W centrum miejscowości znajduje się jeszcze jedna zabytkowa kapliczka – tym razem w kształcie kolumny z krzyżem na szczycie.

Gmina Jedlińsk – powiat radomski

Jankowice

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• Jankowice

Kościół znajduje się w południowej części miejscowości, w pewnym oddaleniu od głównej drogi. Powstał z fundacji Jana Skórkowskiego. Zaprojektował go Piotr Perkowski. Budowa trwała do 1782 r.

Jest to budowla jednonawowa z prostokątnym prezbiterium. Przykryta dwuspadowym dachem z wieżą pokrytą blachą.

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• Jankowice

Cmentarz w Jankowicach znajduje się we wschodniej części miejscowości, przy głównej drodze.

Zachowały się na nim kamienne nagrobki z pocz. XX w. W centralnej części stoi ceglana kaplica.

Jedlińsk

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• ul. św. Wojciecha 2

Parafia w Jedlińsku ma długą historię. Początkowo rzymsko-katolicka, w XVI w. przejęta została przez Arian. Utworzono tu szkołę, do której nauczycieli sprowadzono z Rakowa. Silny ośrodek arian działał do 1630 r., kiedy nowy właściciel zmusił ich do opuszczenia Jedlińska. Wybudowany kościół został zniszczony w czasie wojen szwedzkich. Odbudowany pod koniec XVII w. Licznych fundacji dokonali tu bracia Załuscy. Tu urodził się Andrzej Stanisław Kostka Załuski – duchowny, jeden z prekursorów Oświecenia w Polsce.

Zespół kościelny składa się z muru, okazałej bramy, dzwonnicy, plebani oraz kościoła. Obiekt ma charakter barokowy.

• data powstania: 1789 r.
• status zabytku: tak
• ul. Ogrodowa, Jedlińsk

Cmentarz zlokalizowany jest w północnej części Jedlińska. Na cmentarzu nagrobki kamienne z końca XIX w. We wschodniej części mogiły żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 r.

Lisów

• data powstania: 1879-1881 r.
• status zabytku: tak
• Lisów

Pierwsza świątynia istniała w Lisowie zapewne już w XV w. W XVIII w. tutejsza świątynia służyła także mieszkańcom Jedlińska, w czasie, gdy ich kościół trafił w ręce Arian.

Świątynia murowana, jednonawowa z transeptem i prezbiterium. Fasada frontowa z dwiema wieżami. Powstała w latach 1879-1881 według projektu Antoniego Wąsowskiego.

Wsola

• data powstania: XX w.
• status zabytku: tak
• ul. Leśna 2, Wsola

Choć parafia we Wsoli istnieje od XV w., obecny kościół powstał w latach 1918-30. Zaprojektowali go Jarosław Wojciechowski i Kazimierz Prokulski.

Kościół zbudowany jest z czerwonej cegły i utrzymany w stylu neoromańskim. Głównym elementem fasady frontowej jest czworokątna wieża przykryta czterospadowym dachem. Od kilku lat jej „ozdobą” jest świecący w nocy różaniec.

Miasto i gmina Jedlnia-Letnisko – powiat radomski

Jedlnia Letnisko

• data powstania: XX w.
• status zabytku: tak
• Jedlnia-Letnisko

Budowa kościoła związana jest z rozwojem funkcji letniskowej. W 1921 r. erygowano parafię.

Do istniejącej już murowanej kaplicy dobudowano część drewnianą, utrzymaną w stylu zakopiańskim.

Słupica

• data powstania: XX w.
• status zabytku: tak
• Słupica

W 1939 r. w Słupicy wybudowano drewniany kościół według projektu Tadeusza Kucharskiego, a w 1946 r. erygowano parafię.

W latach 1983-1999 po przeciwnej stronie drogi powstał nowy kościół murowany.

Gmina Kowala – powiat radomski

Kowala

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• Kowala 93

Parafia w Kowali istnieje od XIV w. Zachowana do dzisiaj świątynia powstała na przełomie XVIII i XIX w.

Fundatorami kościoła były rodziny Rogowskich i Jasińskich. Powstała budowla murowana, trójnawowa, halowa.

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• Kowala 93

Kościół w Kowali do dziś otoczony jest czynnym cmentarzem. To rzadka sytuacja, ponieważ w XIX w. z powodów sanitarnych dążono do usunięcia cmentarzy z bezpośredniego sąsiedztwa kościołów.

Na cmentarzu zachowały się nagrobki murowane z pocz. XX w., a także odnowione nagrobki żeliwne.

Bardzice

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• Bardzice 2

Pierwsze Msze Święte odbywały się w Bardzicach w budynku straży pożarnej, który z czasem został zaadaptowany na cele sakralne.

W 1956 r. do Bardzic przeniesiono drewniany, XVIII-wieczny kościół z Białobrzegów. Po renowacji służy mieszkańcom Bardzic do dzisiaj.

Gmina Pionki

Poświętne

• data powstania: XX w.
• status zabytku: tak
• Poświętne 21

Pierwszy kościół powstał w ówczesnej Jedlni w XIV w. i związany był z częstymi pobytami króla Władysława Jagiełły, którzy przyjeżdżał tu na polowania.

W XVIII w. powstał tu kościół ufundowany przez Stanisława Augusta Poniatowskiego, ale nie przetrwał do naszych czasów. Zachowana do dziś świątynia powstała na przełomie XIX i XX w. Zaprojektował ją Stefan Szyller. Murowana świątynia ma cechy neorenesansowe.

Z parafią przez lata związany był ksiądz Józef Gacki.

• data powstania: XX w.
• status zabytku: tak
• Poświętne

Plebania – tzw. stara plebania – położona jest na południe od kościoła. Powstała w latach 1902-1903. Budynek został odremontowany na pocz. XX w. Mieści się w nim izba pamięci.

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Poświętne

Stary cmentarz znajduje się przy drodze do Stoków, na północ od kościoła. Teren jest ogrodzony, zadrzewiony. Większość nagrobków zniszczona. Zachował się nagrobek ks. Tadeusza Gackiego.

Parafia zajmuje się Kaplicą Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu im. św. Jana Pawła w Jaroszkach.

Sucha Poduchowna

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Sucha Poduchowna 2

Pierwszy murowany kościół w Suchej zaprojektował Antoni Corazzi w poł XIX w. W latach 1910-13, w związku ze zwiększającą się liczbą wiernych, zdecydowano o rozbudowie świątyni, a właściwie o budowie całkiem nowego obiektu.

Kościół powstał według projektu Stefana Szyllera. Posiada trzy bazylikowe nawy i transept.

Przed kościołem rzeźba św. Idziego.

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Sucha Poduchowna

Cmentarz zlokalizowany jest na północ od kościoła, na wzniesieniu, przy drodze do Zwoleń – Pionki. Zachowały się na nim kamienne nagrobki z pocz. XX w. i ceglana kaplica cmentarna.

Gmina Przytyk – powiat radomski

Przytyk

• data powstania: 1930-35
• status zabytku: tak
• ul. Zachęta 30, Przytyk

Kościół w Przytyku istniał już na początku XVI w. Przez jakiś czas pełnił funkcję zboru kalwińskiego.

Istniejący dzisiaj kościół wybudowano w latach 1930-35 według projektu Stefana Szyllera. Budowla murowana z cegły, otynkowana składa się z nawy głównej o układzie halowym. Od frontu dwie czworoboczne wieże. Utrzymana w stylu neobarokowym.

Do kościoła położonego na wzniesieniu prowadzą charakterystyczne, szerokie schody.

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• ul. A. Mickiewicza, Przytyk

Cmentarz znajduje się północnej części miejscowości, przy drodze prowadzącej do Studzienic.

• data powstania: 1843 r..
• status zabytku: tak
• Przytyk

Cmentarz żydowski położony jest przy drodze Radom – Przytyk. Na porośniętym drzewami trenie zachowały się nieliczne fragmenty kamiennych macew.

Wrzeszczów

• data powstania: 1707-16
• status zabytku: tak
• Wrzeszczów 13

Kościół we Wrzeszczowie powstał w latach 1707-16. Utrzymany jest w stylu barokowym. Ufundowała do Marianna Lassocka z Karskich. Najstarszymi elementami są kaplice: Matki Bożej i św. Urbana.

Wrzos

• data powstania: XV w.
• status zabytku: tak
• Wrzos 12

W 1420 r. wzniesiono we Wrzosie kościół ceglany. Jego fragmenty zostały zachowane w czasie rozbudowy świątyni w początkach XX w.

Na znajdującym się obok kościoła cmentarzu pochowany jest m.in. ksiądz – artysta malarz – Władysław Paciak.

Miasto i gmina Skaryszew

Odechów

• data powstania: XV w.
• status zabytku: tak
• Odechów

Pierwszy kościół powstał w Odechowie w XV w. w latach 1459-60 nowy kościół ufundował miejscowy prebendarz – Jan Długosz. Na początku XX w. nastąpiła rozbudowa świątyni wg projektu Zygmunta Słomińskiego. Dawny kościół to dzisiejszy transept. Kościół utrzymany został w stylu neogotyckim.

Skaryszew

• data powstania: 1691-1701
• status zabytku: tak
• ul. Mickiewicza 1, Skaryszew

Zespół kościelny składa się z ogrodzenia, bramy, zabudowań parafialnych, dzwonnicy oraz kościoła. Wzniesiono go pod koniec XVII w. w stylu barokowym. Przed świątynią współczesna rzeźba św. Jakuba.

W dawnym ogrodzie należącym do kościoła utworzono w 1997 r. klauzurowy klasztor sióstr klarysek.

• data powstania: 1798 r.
• status zabytku: tak
• Skaryszew

Cmentarz znajduje się na zachód od miejscowości. Został założony w XVIII w. Zachowały się na nim nagrobki z końca XIX w., a także kaplica grobowa rodziny Skorupskich.

Gmina Wierzbica – powiat radomski

Ruda Wielka

Wierzbica

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• ul. Partyzantów 1

Parafia katolicka istniała w Wierzbicy już w XII w. Zachowana do dzisiaj świątynia powstała na początku XVIII w. Mimo kilku remontów zachowała barokowy charakter.

• data powstania: 1. poł. XIX w.
• status zabytku: tak
• ul. Radomska

Cmentarz położony jest przy drodze prowadzącej do Radomia. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z końca XIX w.

Gmina Wolanów

Jarosławice

• data powstania: XX w.
• status zabytku: nie
• Jarosławice 15

Mimo że parafia w Jarosławicach ma długą historię, istniejący tu dzisiaj kościół pochodzi z poł. XX w. Wybudowano go w latach 1957-1962 według projektu Stanisława Marzańskiego.

Budowla wzniesiona z kamienia polnego posiada od fontu jedną wieżę. Dach dwuspadowy blaszany.

Mniszek

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Mniszek 97

Kościół w Mniszku został wybudowany w latach 1862-65 według projektu Antoniego Rucińskiego. Niewielka budowla na planie prostokąta, posiada od frontu czworoboczną wierzę, przykrytą dwuspadowym dachem. Od strony północnej kaplica.

Mniszek – kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela i św. Stanisława Kostki

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Mniszek

Cmentarz w Mniszku znajduje się przy drodze Mniszek – Orońsko. Najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z końca XIX w. Wśród nich grobowiec rodziny Helbichów – właścicieli okolicznych dóbr.

Wolanów

• data powstania: XX w.
• status zabytku: nie
• ul. Radomska 16, Wolanów

Obecny kościół w Wolanowie powstał w pobliżu dawnej świątyni, która została przeniesiona do Muzeum Wsi Radomskiej. Położenie poprzedniego kościoła wskazuje figura na kamiennym postumencie.

Współczesny kościół powstała w latach 1985-1987 według projektu Jacka Laskowskiego i Jerzego Szczepanika-Dzikowskiego.

• data powstania: XVIII w.
• status zabytku: tak
• ul. Radomska 16, Wolanów

Cmentarz w Wolanowie położony jest na wschód od kościoła. Prowadząca do niego aleja wysadzana jest kasztanowcami. Najstarsze zachowane nagrobki z pocz. XIX w.

Gmina Zakrzew

Cerekiew

• data powstania: XX w.
• status zabytku: tak
• ul. Radomska 92, Cerekiew

Parafia w Cerekwi istniała już w XIV w. Do naszych czasów zachował się kościół wybudowany w 1929 r. według projektu Stefana Szyllera. Wykonany z cegły w stylu eklektycznym.

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• ul. Radomska, Cerekiew

Cmentarz w Cerekwi mieści się przy drodze prowadzącej do Radomia. W poł. XX w. został otoczony murem. Zachowały się na nim nagrobki z pocz. XX w.

Zakrzew

• data powstania: 1770-76
• status zabytku: tak
• Zakrzew 53

Parafia katolicka została erygowana w Zakrzewie w 1417 r. Do naszych czasów zachowała się świątynia wybudowana w latach 1770-76. Jej fundatorami byli ówcześni właściciele majątku – Ksawery i Ludwika Kochanowscy.

Budynek utrzymany jest w stylu barokowym. Z charakterystyczną, ozdobną fasadą. Obok znajduje się zabytkowa dzwonnica.

Literatura:

• Parafia Św. Jana Chrzciciela w Zakrzewie (parafiazakrzew.pl)

• data powstania: XIX w.
• status zabytku: tak
• Zakrzew

Cmentarz w Zakrzewie znajduje się w zachodniej części miejscowości, na północ od drogi Radom – Przytyk. Poza nagrobkami z XIX w. na nekropolii spotkamy Krzyż Misyjny, a przy wschodniej ścianie Pomnik Bohaterów Września 1939 r.

Miasto Pionki – powiat radomski

• data powstania: 1928 r.
• status zabytku: tak
• ul. Jana Pawła II

W okresie międzywojennym w związku z rozwojem Zagożdżonu (dzisiejszych Pionek) i napływem nowych mieszkańców, zaistniała konieczność zbudowania świątyni. Dotychczasowe prowizoryczne rozwiązania uznano za nie wystarczające.

Rozbudowana miasta związana była z założeniem Państwowej Wytwórni Prochu.

Kościół powstał według projektu Stefana Szyller. Utrzymany jest w stylu neobarokowym.

Przy drodze prowadzącej do stacji kolejowej Pionki stoi niewielka kapliczka. Uznaje się, że wystawiono ją na polecenie króla Kazimierza Jagiellończyka, w miejscu w którym dowiedział się o narodzinach syna – przyszłego króla Zygmunta Starego.

Z czasem obelisk, po dodaniu na szczycie krzyża, stał się kapliczką.